مطالب مفید درباره سنگ های زینتی و جواهرات

خواص فیزیکی کانی های جواهر

1-سختی

منظور از سختی ، مقاومت یک کانی در موقع خراش دادن آن با جسم سختر است و یا مقاومتی که یک کانی در هنگام برش و یا تراش دادن از خود نشان می دهد که البته امروزه از این روش بسیار به ندرت استفاده می شود. زیرا امکان دارد به نگین جواهر آسیب برسد.

برای طبقه بندی و مقایسه سختی کانی ها ، آن ها را از یک تا ده شماره گذاری می کنند و واحد آن هم بر حسب(Moh) می باشد.

جواهراتی که با سختی کمتر از 7 می باشند را باید بسیار مواضب آن ها بوده و هنگام استفاده احتیاط کرد.

2- وزن مخصوص:

وزن مخصوص یا تراکم نسبی : عبارت است از وزن کانی تقسیم بر وزن آب هم حجم آن جسم

برای بدست آوردن وزن آب هم حجم آن کانی، ابتدا کانی یا نگین جواهر را بطور معمول (در هوا) اندازه گرفته و سپس همان قطعه را داخل آب وزن میکنیم که اختلاف بین این دو برابر است با وزن آن حجم کانی مورد نظر.

البته در این روش از جواهراتی که آب به سبب خلل و فرج در آن نفوذ می کند و یا دارای ناخالصی فراوان هستند وزن مخصوص صحیحی به دست نمی آید.

وزن مخصوص کانی جواهر بین 1-7 بوده و نگین های جواهری که دارای وزن مخصوص کمتر از 2 باشد را سبک ، بین 2-4 را متوسط و 4-7 را جواهرات سنگین می نامند.

تعیین وزن مخصوص کانی با نگین مورد نظر در اغلب موارد بسیار سودمند است و میتوان به کمک آن به راحتی بین نگین های جواهرات مختلف (طبیعی ، مصنوعی و بدلی) تمایز داد.

3-رنگ خط سائیدگی

شناخت رنگ واقعی و حقیقی کمک مؤثری است در تشخیص یک کانی.لذا برای تمایز رنگ حقیقی ، کانی جواهر را بر روی قطعه ای از چینی زبر (خشن) با فشار ملایم می کشند. به طور مثال کانی هماتیت فولادی رنگ ، دارای رنگ خط سائیدگی قرمز و کانی سودالیت آبی رنگ دارای رنگ خط سائیدگی قرمز است. باید توجه داشت که به علت امکان وارد آمدن خسارت ، این روش برای نگین های جواهر های جواهر تراش داده شده به هیچ وجه مناسب نیست.

4-ضریب شکست نور

اگر پرتو نور از جسمی مانند هوا بصورت مایل وارد شود جسم شفافی (مثل بلور) گردد در نقطه ورود، شکستگی در پرتوهای نوری ایجاد می شود.

میزان شکست نور در کانی های مختلف (برای هر نوع آن) ثابت و بدین ترتیب میتوان به وسیله تعیین میزان ضریب شکست نور، انواع کانی های جواهر را شناسائی کرد. شدت انحراف و یا شکست نور را ضریب شکست نوری می گویند.

لازم به ذکر است که شدت جلای کانی جواهر بستگی به میزان ضریب شکست نور در آن دارد و هر چه این میزان بیشتر باشد جلای کانی نیز بیشتر خواهد بود و رنگ جواهر در جلای آن تاثیر ندارد.

همچنین برای این که سطح زیرین نگین مانند آیینه عمل کند و با انعکاس نور تابیده شده ، باعث افزایش جلای نگین گردد.سطح زیرین نگین را تراش می دهند و برای جلا بیشتر و روشن شده رنگ جواهراتی که دارای رنگ تیره باشند، آن ها را با ضخامت کمتری برش می دهند.

5-تغییر رنگ

معمولا در کانی های جواهر مخوصا اگر در معرض عوامل طبیعی مانند سرما ، گرما ، باران و تابش آفتاب قرار بگیرند، به مرور زمان تغییراتی در رنگ و حتی در خواص فیزیکی و شیمیایی آن ها به وجود می آید.

در صنعت برای تغییر رنگ کانی ها و زیباتر جلوه کردن آن ها روش های مختلفی ابداع شده که بهترین روش قدیمی ترین آن حرارت دادن کانی های جواهر می باشد، به طور مثال اغلب نگین های سیترین موجود در بازار، آمیتیست هائی هستند که با روش حرارت تغییر رنگ داده اند.

همچنین از دیگر روش هائی نظیر استفاده از پرتو رادیوم و اشعه  ایکس و بمباران کردن به وسیله الکترون ها در دستگاه های شتاب دهنده در رآکتورهای اتمی توانسته اند بر مرغوبیت رنگ کانی بیفزایند.

هچنین رنگ کانی های جواهر از انواع خلل و فرج دار مانند لاپیس لازولی، فیروزه و مروارید را با تزریق مواد رنگی میتوان به رنگ های بهتری تبدیل کرد. رنگ حاصل از این روش ها به قدری طبیعی به نظر می رسد که امکان تشخیص رنگ در کانی مورد آزمایش با چشم غیر ممکن بوده تنها با آزمایشات پیچیده ممکن است.

البته بعضی از رنگ ها حاصله با این روش های جدید، پایدار نبوده و با گذشت زمان تغییر یافته و کمرنگ و با لکه لکه می شود.

سنجش وزن در تجارت جواهرات

1. 1.   گرم (Gram): واحد وزن برای نگین های کم ارزش اسا.
2. 2.   قیراط (Carat): برابر با 200 میلی گرم یا 20% گرم می باشد.
3. 3.   صوت (Points): واحد قیراط، خود به درجات یک صدم تقسیم شده که به هر یک صدم قیراط ، صوت گویند.
4. گرین (Grain) :واحدی است برای وزن کردن مروارید و یک گرین برابر با 50% گرم یا 25% قیراط می باشد و به عبارت ساده تر هر 4گرین یک قیراط است.